Apel do Rządu ws. wycinki drzew nad Bugiem

Fundacja WWF Polska wyraża głębokie zaniepokojenie skutkami prac na brzegu Bugu, polegającymi na budowie tzw. bariery elektronicznej wzdłuż rzeki Bug na granicy polsko-białoruskiej. Z informacji przekazywanych przez Straż Graniczną i doniesień prasowych wynika, że wycinka drzew objęła cały ponad 170 kilometrowy odcinek brzegu rzeki Bug na granicy z Białorusią, w tym również cenne siedliska przyrodnicze w obszarach Natura 2000 oraz w rezerwatach przyrody. Jednocześnie w pełni rozumiemy i popieramy konieczność ochrony granic naszego kraju.

Fundacja WWF Polska wystosowała list do Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji, Obrony Narodowej, Klimatu i Środowiska oraz Infrastruktury, w którym apelujemy o:

• powstrzymanie, tak daleko jak to możliwe, dalszych negatywnych oddziaływań środowiskowych związanych z budową bariery;
• przeprowadzenie w ścisłej współpracy z  Ministerstwem Klimatu i Środowiska i Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska kompensacji środowiskowych dla już wykonanych działań na granicznym odcinku Bugu;
• ograniczenie do niezbędnego minimum zasięgu dalszych prac ingerujących w stan ekologiczny rzeki Bug i w stan zasobów przyrodniczych tego obszaru
• zastosowanie w jak najszerszym zakresie rozwiązań opartych na przyrodzie (Nature based Solutions, NbS);
• zapewnienie ścisłej współpracy między organami odpowiedzialnymi za ochronę granic Rzeczpospolitej, a organami ochrony środowiska, w tym wód, i ochrony przyrody.

Prace przy budowie bariery wzbudziły niepokój naukowców – szanowanych ekspertów z dziedziny ochrony przyrody, w tym profesorów związanych z Instytutem Badania Ssaków PAN oraz Uniwersytetem Warszawskim^[1]. Podobnie jak środowisko naukowe, obawiamy się, że tak silna ingerencja w ekosystem rzeki Bug jest dopiero wstępem do dużo bardziej zakrojonych działań – regulacji brzegów rzeki na całym jej granicznym odcinku (400 km). Plan takich przedsięwzięć hydrotechnicznych został ogłoszony w kwietniu 2024 r. przez Wody Polskie w stosunku do odcinka Bugu na granicy z Ukrainą. Działanie to zakłada „szeroko zakrojone i liczne zabezpieczenia przeciwerozyjne skarp rzeki dla ochrony życia i mienia okolicznych mieszkańców oraz zapewnienia właściwej komunikacji drogowej dla monitoringu prowadzonego przez Straż Graniczną”^[2].

Zwracamy uwagę, że wykonanie prac regulacyjnych na szeroką skalę na 400 km odcinku rzeki Bug skutkowałyby niepowetowaną stratą dla Polskiej i Europejskiej przyrody.  Dodatkowo, dalsze regulacje koryta rzeki, w tym umocnienia brzegów, mogą prowadzić także do obniżenia się poziomu wód na terenach przyległych, w tym na rozległych mokradłach, co nie tylko spowoduje kolejne negatywne oddziaływania na środowisko, ale też może obniżyć zdolności obronne tego terenu z zastosowaniem przeszkód naturalnych.

Uważamy, że już wykonane działania na granicznym odcinku Bugu powinny doczekać się odpowiednich kompensacji środowiskowych. Dalsze prace, szczególnie związane z zapobieganiem erozji rzeki, wymagają ograniczenia zasięgu działań do niezbędnych oraz zastosowania w jak najszerszym zakresie rozwiązań opartych na przyrodzie (NbS). Np. konstrukcje przeciwerozyjne wykorzystujące już wycięte pnie drzew znad Bugu mogą znaleźć zastosowanie na tej rzece.

Jednocześnie podkreślamy, że w pełni rozumiemy konieczność ochrony granicy państwowej przed generowaną przez Rosję i Białoruś tzw. wojną hybrydową, obejmującą kreowanie presji migracyjnej.

Bariera elektroniczna powstaje przy wyłączeniu przepisów z zakresu ochrony środowiska, w tym ochrony wód oraz przy niemal całkowitym informacyjnym wykluczeniu społeczeństwa, w tym organizacji ekologicznych, ale także naukowców. Nie znany jest zakres degradacji środowiska spowodowanej budową i nie wiadomo, czy ktoś ten aspekt w ogóle kontrolował. Informowanie społeczeństwa o podejmowanych działaniach, w tym działaniach minimalizujących wpływ na środowisko, w zasadzie nie miało miejsca. Dzieje się tak za sprawą przepisów ustawy z dnia 29 października 2021 r. o budowie zabezpieczenia granicy państwowej. Przeciwko tym wykluczającym zapisom ustawy (art. 6 i 8) występował Rzecznik Praw Obywatelskich, wskazując na ich niekonstytucyjność^[1].  Za odrzuceniem przepisów ustawy głosowali posłowie ówczesnej opozycji, w tym większość adresatów niniejszego apelu, pełniących obecnie funkcję Ministrów^[2].

Pełna treść stanowiska WWF Polska znajduje się w załączniku informacji prasowej. 

[1] https://www.newsweek.pl/zdrowie-i-nauka/nauka/stosy-scietych-drzew-pod-janowem-podlaskim-tak-rzad-niszczy-brzeg-bugu/xfeb3ex

[2] https://www.gov.pl/web/wody-polskie-lublin/spotkanie-z-delegacja-banku-swiatowego