Banki w Polsce mogą odegrać kluczową rolę w walce ze zmianami klimatu

Banki w Polsce w ograniczony sposób finansują działalność kwalifikującą się do Taksonomii: w zdecydowanej większości banków badanych przez EY udział zielonego finansowania (tzw. kwalifikującego się do taksonomii) w aktywach nie przekracza 1%. Brak ujednoliconej polityki raportowania wpływu banków na środowisko naturalne uniemożliwia podejmowanie odpowiednich decyzji inwestycyjnych.

Dla sektora bankowego ujawnienia ESG (ang. environmental, social, governance) są nowością, mimo że raportowanie niefinansowe obowiązuje od 2018 roku. Póki co ani rynek, ani regulator nie wypracowali jednolitych standardów prezentowania informacji obejmujących kwestie klimatyczne. Powoduje to daleko idące rozbieżności i utrudnione porównywanie danych – wynika z raportu EY „Ujawnienia ESG w sektorze bankowym”. Należy jednak pamiętać, że ujawnienia obejmowały w 2022 roku tylko niektóre banki w Polsce i że najważniejsze informacje dotyczące zgodności z Taksonomią dwóch celów środowiskowych (łagodzenie i adaptacja do zmian klimatu) poznamy w raportach niefinansowych banków za 2023 r.

Taksonomia

Taksonomia to potoczna nazwa rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Rozporządzenie wymusza podawanie do publicznej wiadomości informacji dotyczących wpływu działalności gospodarczej na środowisko naturalne. Celami Taksonomii jest łagodzenie zmian klimatycznych, adaptacja do nich, zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych oraz morskich, przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola, a także ochrona i odbudowa bioróżnorodności oraz ekosystemów.

Taksonomia obejmuje wszystkie przedsiębiorstwa podlegające pod unijną dyrektywę dotyczącą raportowania niefinansowego (NFRD).

Początkowo przedsiębiorstwa muszą ujawnić czy ich działalność kwalifikuje się do Taksonomii (ang. eligibility), a później czy jest zgodna z Taksonomią (ang. aligment). W przypadku sektora bankowego dotyczy to nie tylko jego codziennych operacji, ale przede wszystkim udzielonego finansowania (kredyty). Do tego od 2024 dochodzi raportowanie wskaźnika zielonych aktywów (GAR).

Bezpośrednio na maila

Bądź na bieżąco i subskrybuj newsletter EY

Subskrybuj

Z badania EY wynika, że banki w Polsce w sposób ograniczony finansują działalność kwalifikującą się do Taksonomii. W zdecydowanej większość banków udział takiego finansowania w aktywach nie przekracza 1%. Tylko w przypadku dwóch banków wskaźnik ten wynosi prawie 20%, co wynika z przyjętych przez banki założeń. Jeden z nich wziął pod uwagę gospodarstwa domowe, a drugi ocenił wszystkich klientów podlegających pod NFRD.

Reszta analizowanych banków do tegorocznych ujawnień wykorzystała KPI przedsiębiorstw za 2021 rok. Dwa próbując ustalić, czy dana działalność kwalifikuje się do Taksonomii analizowały PDK spółek.

Biorąc pod uwagę tak mały udział działalności kwalifikującej się do Taksonomii w portfelach banków należy przypuszczać, że liczba firm, których działalność jest zgodna będzie jeszcze mniejsza – mówi Paweł Flak, Associate Partner, EY Polska.

Raport EY pokazał, że gdyby wszystkie przedsiębiorstwa w Polsce objęte wymogiem ujawniania informacji niefinansowych były zrównoważone, to i tak ich udział w całkowitym finansowaniu przez badane banki wyniósłby zaledwie 1,8%, czyli 1,4 mld zł aktywów.

Obecnie prawie 30% aktywów badanych przez EY banków to przedsiębiorstwa niepublikujące informacji na temat Taksonomii. A te, które publikują koncentrują się wyłącznie na dwóch celach środowiskowych: łagodzeniu zmian klimatycznych oraz adaptacji do nich.

Tylko jeden bank z 10 w swoich ujawnieniach odniósł się do najnowszego wymogu Taksonomii, czyli działalności związanej z energią jądrową oraz gazem ziemnym. 

Kolejne etapy wdrażania Taksonomii

W 2023 roku banki nadal muszą ujawniać, jaki jest udział działalności kwalifikującej oraz niekwalifikującej się do Taksonomii. Kolejnym elementem jest udział w aktywach przedsiębiorstw nieobjętych obowiązkiem NFRD oraz informacje dotyczące energii jądrowej i gazu ziemnego. Docelowo informacje powinny obejmować także GAR, co oznacza konieczność oceny zgodności z Taksonomią również gospodarstw domowych i samorządów terytorialnych.

Docelowo banki powinny podać, na ile zgodne z Taksonomią są udzielone gwarancje czy aktywa przyjęte w zarządzanie, a także portfel handlowy czy – na kolejnym etapie wdrożenia taksonomii - przychody z tytułu opłat i prowizji. Warto też pamiętać, że od 2024 roku będzie obowiązywać Dyrektywa CSRD, czyli przepisy o sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. To oznacza, że zwiększy się liczba podmiotów mających obowiązek publikowania informacji niefinansowych – mówi Paweł Flak.

Najpierw CSRD obejmie największe podmioty – jednostki zainteresowania publicznego, których liczba pracowników przekracza 500 osób. Rok później pierwsze raporty przedstawią pozostałe duże jednostki, a małe i średnie spółki giełdowe ujawnią informacje po raz pierwszy w raportach za rok obrotowy 2026.

Ujawnienia ESG w ramach Filara III

Rozporządzenie dotyczące ujawnień ESG  w porządku CRR (o ujawnianiu informacji na temat rodzajów ryzyka z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego) z listopada 2022 narzuciło na duże instytucje, w tym finansowe, obowiązek ujawniania informacji dotyczących rodzajów ryzyka związanych z ESG. Z dziesięciu wzorów ujawnień pięć znalazło się w raportach za 2022 rok. Póki co zrobiły to 4 banki, które nie są spółkami-córkami unijnych banków.

Jednym z wymogów jest przedstawienie wartości bilansowej brutto kredytów zabezpieczonych nieruchomościami komercyjnymi i mieszkaniowymi wg poziomu ich efektywności energetycznej. Badanie EY pokazało, że banki nie mają informacji ze świadectw charakterystyki energetycznej budynków, ponieważ do tej pory nie było takich wymogów w procesie udzielania finansowania. Tylko w trzech bankach niewielka część zabezpieczeń miała takie świadectwa. W jednym banku było to 0,18% wartości bilansowej brutto ekspozycji zabezpieczonej na nieruchomości. W drugim było to 0,30%, a w trzecim 1,1%.

Ślad węglowy

Ślad węglowy to ilość emitowanych gazów cieplarnianych. W przypadku banków pod uwagę bierze się także emisje finansowanych przedsiębiorstw, czyli emisje bezpośrednie (będące wynikiem produkcji), pośrednie (związane z produkcją wykorzystywanej energii) oraz inne pośrednie (wynikające z pozostałej działalności). Jeden z wiodących banków sfinansował w 2022 roku 5,8 mln ton emisji CO2.

Na razie instytucje finansowe muszą ujawniać informacje o udziale 20 największych na świecie emitentów w ich portfelach. Do tego najczęściej korzysta się z zestawienia zrobionego przez Carbon Majors lub Thomson Reuters.

W 2023 roku osiem analizowanych banków opublikowało poziom emisji gazów z pierwszego i drugiego zakresu. Siedem z nich uwzględniło także trzeci zakres, ale tylko w niektórych kategoriach. Tylko jeden bank podał dane obejmujące cały trzeci zakres, choć tylko dla części swojego portfela.

Ponad połowa analizowanych banków deklaruje osiągnięcie zerowej emisyjności netto w 2050 roku. Część wyznaczyła sobie cele krótkoterminowe, np. osiągnięcie zerowej emisyjności tylko w zakresie pierwszym i drugim.

Ujawnione przez banki poziomy emisji w zakresach 1-3 oraz intensywność emisji (poziom emisji CO2e na 1 mln zł aktywów banku)

Źródło: opracowanie własne EY

Wpływ banków na walkę ze zmianami klimatycznymi

Banki mogą bezpośrednio wpłynąć na ograniczenie zmian klimatycznych poprzez wstrzymanie finansowania sektorów zagrażających środowisku naturalnemu. Dlatego powszechnie uznaje się je za kluczowe w walce o zrównoważoną gospodarkę.

Warto pamiętać, że to działa w obie strony. Z jednej strony duża część sektora finansowego powinna się zobowiązać do finansowania celów związanych z ochroną klimatu. A z drugiej – jeśli banki nadal będą wspierały wysokoemisyjne firmy to osiągnięcie celów Porozumienia Paryskiego będzie niemożliwe – mówi Paweł Flak.

Kredytując działalność niskoemisyjnych przedsiębiorstw oraz inwestycje mające na celu walkę ze zmianami klimatycznymi banki pośrednio wpłyną na pozostałe podmioty, które chcąc otrzymać finansowanie będą zmuszone do zredukowania swoich emisji CO2.

O badaniu

Badanie przeprowadzono w I połowie 2023 roku na podstawie ujawnień 10 największych pod względem aktywów giełdowych banków komercyjnych działających w Polsce. Analizie poddano obowiązkowe ujawniania taksonomiczne, ujawnienia w zakresie filara III oraz publikacje dotyczące śladu węglowego upowszechniane przez banki w ramach raportów niefinansowych (w tym sprawozdań zarządów z działalności) łącznie ze sprawozdaniami finansowymi za rok 2022. Badanie przeprowadzili eksperci EY Polska z zespołu Financial Risk & Analitics, Risk Consulting.