Ulga dla klasy średniej i PIT-2 – jak wyliczyć zaliczkę na podatek PIT?

Zamieszanie powstałe po wejściu w życie Polskiego Ładu wokół nowej ulgi dla klasy średniej i obliczaniu miesięcznej zaliczki na podatek PIT doprowadziło do powstania wielu błędnych tez. Poniżej eksperci EY wyjaśniają istotę tej ulgi, prezentując zasady jej działania w oparciu o kilka scenariuszy.  

Do czasu wejścia w życie Polskiego Ładu wydawało się, że przygotowanie się firm do wdrożenia tzw. ulgi dla klasy średniej podatkowej sprowadzi się głównie do zaktualizowania systemów kadrowo-płacowych. Jednak już po pierwszych wypłatach wynagrodzeń według nowych zasad okazało się, że ulga nie spełniła swojej roli, a pracownicy otrzymali niższe wynagrodzenia nawet o kilkaset złotych. By naprawić ten błąd, Ministerstwo Finansów wydało 7.01.2022 r. rozporządzenie zmieniające sposób obliczania zaliczek na PIT (dalej: rozporządzenie z 7.01.2022 r.), które zamiast pomóc, wprowadziło dodatkowe wątpliwości. Zgodnie z nim bowiem zaliczki na PIT trzeba liczyć podwójnie, tj. według nowych i starych zasad i jeśli okaże się, że nowe zasady powodują obniżkę wypłaty, należy zastosować stare.

Próbując pomóc zrozumieć zasady działania nowej ulgi wskazujemy na dwa istotne zagadnienia z nią związane - czym jest ulga dla klasy średniej oraz czy ma coś wspólnego z PIT-2.

1. Ulga dla klasy średniej

To nowa ulga, która ma w założeniach zrekompensować niektórym osobom brak możliwości odliczania składki zdrowotnej od podatku. Należy pamiętać, iż ulga dla klasy średniej jest dla podatników uzyskujących przychody z tytułu umowy o pracę oraz podatników prowadzących działalność gospodarczą podlegającą opodatkowaniu przy zastosowaniu skali podatkowej, pod warunkiem, że suma uzyskanych przez nich w roku podatkowym przychodów wynosi co najmniej 68.412 zł i nie przekracza kwoty 133.692 zł brutto (miesięcznie odpowiednio 5 701 zł – 11 141 zł brutto).

Przy czym, jeśli chodzi o pracowników, warto pamiętać, że są to wszystkie przychody uzyskane w danym zakładzie pracy, czyli także np. premie, nagrody, nieodpłatne świadczenia, wynagrodzenia za nadgodziny. Nie bierze się pod uwagę zarobków pracownika w innych zakładach pracy ani jego dochodów z działalności gospodarczej, czy np. z najmu prywatnego.

Prawa do ulgi nie mają więc np. zleceniobiorcy czy osoby osiągające przychody z umów o dzieło czy kontraktów menedżerskich.

Pracodawca ma obowiązek naliczać ulgę w każdym miesiącu, jeśli wynagrodzenie brutto miesięczne pracownika mieści się w przedziale 5 701 zł brutto, a 11 141 zł brutto, chyba że pracownik złoży wniosek o nienaliczanie ulgi dla klasy średniej. Ulga daje możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania (uwaga! nie od podatku) kwoty określonej według skomplikowanych wzorów wynikających z ustawy PIT. O tym, który zastosować, decyduje wysokość przychodu.

Warto podkreślić, że ostatecznie w rozliczeniu rocznym o prawie do ulgi przesądza wysokość rocznych przychodów. Wskazany miesięczny limit przychodów służy jedynie potrącaniu przez niego miesięcznej zaliczki na PIT.

2. PIT-2

Kwota zmniejszająca podatek to rozwiązanie, które funkcjonuje już od wielu lat. Pracownik, który złożył swojemu pracodawcy oświadczenie PIT-2 (co do zasady – składa się z chwilą rozpoczęcia zatrudnienia) wyraża zgodę, by pracodawca przy wyliczaniu zaliczek na podatek PIT potrącał kwotę wolną od podatku. W skali miesiąca jest to 425 zł, a w skali roku 5100 zł. Kwoty te są uzależnione od kwoty wolnej od podatku, która w tym roku wynosi 30.000 zł. Od 2022 roku ma zastosowanie w każdym progu podatkowym, czyli również dla pracowników, którzy płacą 32% podatku.

Podatnik, który składa pracodawcy PIT-2 oświadcza w nim, iż:

• nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika, który z mocy ustawy stosuje zmniejszenie zaliczki od tego świadczenia;
• nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną;
• nie osiąga dochodów opodatkowanych według skali podatkowej, od których sam jesteś zobowiązany obliczyć zaliczkę na podatek dochodowy (np. dochody z najmu lub działalności gospodarczej);
• nie otrzymuje świadczeń pieniężnych wypłacanych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Zastosowanie kwoty zmniejszającej podatek w sytuacji, gdy podatnik osiąga dochody z innego tytułu niż zatrudnienie na umowę o pracę, może spowodować konieczność dopłaty PIT przy składaniu zeznania rocznego za 2022 rok.

Często kwota zmniejszająca podatek jest mylnie łączona z ulgą dla klasy średniej. Przypomnijmy, że ulga to zupełnie inne i nowe rozwiązanie, obowiązujące od 1 stycznia 2022 r. Nawet dokonując rozliczeń, kwota zmniejszająca podatek i ulga są odejmowane w różnych miejscach w systemie kadrowo-płacowym.

Mając na uwadze powyższe zobaczmy jak działa ulga dla klasy średniej na konkretnych przykładach.

Scenariusz 1.

Założenia:

• Wynagrodzenie miesięczne brutto: 5 000 PLN
• Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
• Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik złożył oświadczenie

Roczne wynagrodzenie netto ulegnie zwiększeniu o 564 PLN w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik nie wykaże zarówno niedopłaty jak i nadpłaty podatku.

Podatnikowi nie przysługuje ulga dla klasy średniej, a zaliczki na podatek wyliczane są według zasad na 2022 r., czyli w tym przypadku rozporządzenie z 7.01.2022 r. nie ma zastosowania.

Zmieńmy jedno z założeń:

• Wynagrodzenie miesięczne brutto: 5 000 PLN
• Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
• Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik nie złożył oświadczenia, mimo uprawnień

Roczne wynagrodzenie netto nie ulegnie zmianie w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik wykaże nadpłatę podatku.

Dlaczego podatnik, który nie złożył PIT-2, będzie miał nadpłatę podatku, jeśli jego wynagrodzenie miesięczne nie uległo zmianie w porównaniu do roku ubiegłego?

Po pierwsze, w tym przypadku zastosujemy rozporządzenie z 7.01.2022 r., zaliczki na podatek będą potrącane w niższej wysokości przez cały rok, czyli w kwocie wyliczonej według zasad obowiązujących w 2021 roku. Z uwagi na to, podatnik będzie miał niedopłatę podatku w wysokości 4 008 PLN w skali roku, którą będzie musiał dopłacić w zeznaniu rocznym.

Po drugie, podatnikowi nie przysługuje ulga dla klasy średniej.

Po trzecie, w związku z brakiem naliczania kwoty zmniejszającej podatek (PIT-2) w wysokości 425 PLN miesięcznie, podatnik w rozliczeniu rocznym będzie miał prawo do zwrotu w wysokości 5 100 PLN.

WNIOSKI: Podatnik w 2022 r. otrzyma takie samo wynagrodzenie „na rękę” w porównaniu do roku 2021, natomiast w zeznaniu rocznym wykaże nadpłatę podatku w wysokości 1 092 PLN (5 100 – 4 008 =  1 092).

Scenariusz 2.

Założenia:

• Wynagrodzenie miesięczne brutto: 8 500 PLN
• Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
• Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik złożył oświadczenie

Roczne wynagrodzenie netto nie ulegnie zmianie w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik nie wykaże zarówno niedopłaty jak i nadpłaty podatku.

Podatnikowi przysługuje ulga dla klasy średniej.

Zmieńmy jedno z założeń:

• Wynagrodzenie miesięczne brutto: 8 500 PLN
• Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
• Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik nie złożył oświadczenia, mimo uprawnień

Roczne wynagrodzenie netto nie ulegnie zmianie w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik wykaże nadpłatę podatku.

Dlaczego podatni, który nie złożył PIT-2, będzie miał nadpłatę podatku, jeśli jego roczne wynagrodzenie nie uległo zmianie w porównaniu do roku ubiegłego?

Po pierwsze, w tym przypadku zastosujemy rozporządzenie z 7.01.2022 r., zaliczki na podatek będą potrącane w niższej wysokości przez cały rok, czyli w kwocie wyliczonej według zasad obowiązujących w 2021 roku. Z uwagi na to, podatnik będzie miał niedopłatę podatku w wysokości 4 572 PLN w skali roku, którą będzie musiał dopłacić w zeznaniu rocznym.

Po drugie, w związku z brakiem naliczania ulgi podatkowej (PIT-2) w wysokości 425 PLN miesięcznie, podatnik w rozliczeniu rocznym będzie miał prawo do zwrotu w wysokości 5 100 PLN.

INFORMACJA: Podatnikowi przysługuje ulga dla klasy średniej, ale nie została ona uwzględniona w obliczeniach z uwagi na zastosowanie rozporządzenia z.01.2022 r., w związku z czym podatek został obniżony do wysokości zaliczki wyliczanej według zasad obowiązujących w 2021 roku. Roczna wysokość ulgi dla klasy średniej dla rocznego wynagrodzenia 102 000 PLN (8 500 x 12) wynosi 13 221,12 PLN. Podatnik będzie miał prawo do uwzględnienia tej ulgi w rozliczeniu rocznym, dzięki czemu podatek należny będzie mniejszy o kwotę 2 247,60 PLN (13 221,12 x 17%), ponieważ wysokość omawianej ulgi pomniejsza podstawę do opodatkowania.

WNIOSEK: podatnik w 2022 r. otrzyma takie samo wynagrodzenie „na rękę” w porównaniu do roku 2021, natomiast w zeznaniu rocznym wykaże nadpłatę podatku w wysokości 528 PLN (5 100 – 4 572 = 528).

Dlaczego pomniejszamy wysokość podatku o 2 247,59, a nie 13 221,12? Otóż kwota 13 221,12 PLN jest wartością ulgi dla klasy średniej wyliczonej dla wynagrodzenia rocznego 102 000 PLN. O tę wartość pomniejszana jest podstawa do opodatkowania, nie zaś sama zaliczka (13 221,12 * 17% = 2 247,59).

Scenariusz 3.

Założenia:

• Wynagrodzenie miesięczne brutto: 12 000 PLN
• Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
• Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik złożył oświadczenie

Roczne wynagrodzenie netto ulegnie zwiększeniu o 292 PLN w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik nie wykaże zarówno niedopłaty jak i nadpłaty podatku.

Dlaczego podatnik nie wykaże zarówno nadpłaty jak i niedopłaty podatku, jeśli jego roczne wynagrodzenie netto będzie wyższe w porównaniu do roku ubiegłego?

Po pierwsze, w związku z rozporządzeniem z 7.01.2022 r. przez pierwsze 8 miesięcy zaliczki na podatek będą potrącane w niższej wysokości, czyli w tym konkretnym przypadku w kwocie wyliczonej według zasad obowiązujących w 2021 roku. W kolejnych miesiącach zaliczka na podatek będzie wyliczana według zasad obowiązujących w roku 2022. Przy podanych założeniach podatnik rozliczy w trakcie roku podatek odroczony i w zeznaniu rocznym nie wykaże ani niedopłaty ani nadpłaty.

Po drugie, podatnikowi nie przysługuje ulga dla klasy średniej.

WNIOSEK: podatnik w 2022 r. otrzyma o 292 PLN więcej „na rękę” w porównaniu do roku 2021, natomiast w zeznaniu rocznym nie wykaże ani niedopłaty ani nadpłaty podatku.

Zmieńmy jedno z założeń:

• Wynagrodzenie miesięczne brutto: 12 000 PLN
• Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
• Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik nie złożył oświadczenia, mimo uprawnień

Roczne wynagrodzenie netto nie ulegnie zmianie w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik wykaże nadpłatę podatku.

Dlaczego podatnik wykaże nadpłatę podatku, jeśli jego roczne wynagrodzenie netto nie uległo zmianie w porównaniu do roku ubiegłego?

Po pierwsze, w tym przypadku zastosujemy rozporządzenie z 7.01.2022 r., zaliczki na podatek będą potrącane w niższej wysokości, czyli w kwocie wyliczonej według zasad obowiązujących w 2021 roku. Z uwagi na to, podatnik będzie miał niedopłatę podatku w wysokości 4 464 PLN w skali roku, którą będzie musiał dopłacić w zeznaniu rocznym.

Po drugie, podatnikowi nie przysługuje ulga dla klasy średniej.

Po trzecie, w związku z brakiem naliczania ulgi podatkowej (PIT-2) w wysokości 425 PLN miesięcznie, podatnik w rozliczeniu rocznym będzie miał prawo do zwrotu w wysokości 5 100 PLN.

WNIOSEK: podatnik w 2022 r. otrzyma takie samo wynagrodzenie „na rękę” w porównaniu do roku 2021, natomiast w zeznaniu rocznym wykaże nadpłatę podatku w wysokości 636 PLN. We wskazanym przykładzie podatnik w skali roku po rozliczeniu rocznym zyska 636 PLN (5 100 – 4 464 = + 636).

Scenariusz 4.

Założenia:

• Wynagrodzenie brutto od stycznia do listopada 2022 r.: 11 000 PLN
• Wynagrodzenie brutto za grudzień 2022 r.: 15 000 PLN
• Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
• Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik złożył oświadczenie

Roczne wynagrodzenie netto ulegnie zwiększeniu o 1 326 PLN w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik będzie miał niedopłatę podatku.

Dlaczego podatnik będzie miał niedopłatę podatku, jeśli jego roczne wynagrodzenie netto będzie wyższe w porównaniu do roku ubiegłego?

W związku z rozporządzeniem z 7.01.2022 r. przez pierwsze 9 miesięcy podatnik będzie miał potrącane zaliczki na podatek w niższej wysokości, czyli w kwocie wyliczonej według zasad obowiązujących w 2021 roku. W kolejnych miesiącach zaliczka na podatek będzie wyliczana według zasad obowiązujących w roku 2022. W końcowym efekcie podatnik będzie miał niedopłatę podatku w wysokości 1 388 PLN w skali roku, którą będzie musiał dopłacić w zeznaniu rocznym.

WNIOSEK: podatnik w 2022 r. otrzyma o 1 326 PLN więcej „na rękę” w porównaniu do roku 2021, natomiast w zeznaniu rocznym wykaże niedopłatę podatku w wysokości 1 388 PLN. We wskazanym przykładzie podatnik w skali roku po rozliczeniu rocznym straci 62 PLN (1 326 - 1 388 = - 62).

Zmieńmy jedno z założeń:

• Wynagrodzenie brutto od stycznia do listopada 2022 r.: 11 000 PLN
• Wynagrodzenie brutto za grudzień 2022 r.: 15 000 PLN
• Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
• Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik nie złożył oświadczenia, mimo uprawnień

Roczne wynagrodzenie netto ulegnie zwiększeniu o 901 PLN w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik będzie miał niedopłatę podatku.

Dlaczego podatnik będzie miał niedopłatę podatku, jeśli jego roczne wynagrodzenie netto będzie wyższe w porównaniu do roku ubiegłego?

Po pierwsze, w związku z rozporządzeniem z 7.01.2022 r. przez pierwsze 9 miesięcy podatnik będzie miał potrącane zaliczki na podatek w niższej wysokości, czyli w kwocie wyliczonej według zasad obowiązujących w 2021 roku. W kolejnych miesiącach zaliczka na podatek będzie wyliczana według zasad obowiązujących w roku 2022. W końcowym efekcie podatnik będzie miał niedopłatę podatku w wysokości 5 667 PLN w skali roku, którą będzie musiał dopłacić w zeznaniu rocznym.

Po drugie, w związku z brakiem naliczania ulgi podatkowej (PIT-2) w wysokości 425 PLN miesięcznie, podatnik w rozliczeniu rocznym będzie miał prawo do zwrotu w wysokości 5 100 PLN.

INFORMACJA: Podatnikowi zostanie naliczona ulga dla klasy średniej tylko za 2 miesiące (październik oraz listopad), z uwagi na zastosowanie rozporządzenia przy wyliczaniu podatku za miesiące od stycznia do września. W grudniu z uwagi na podwyżkę wynagrodzenia ulga dla klasy średniej już nie będzie mu przysługiwała. Roczny przychód podatnika wyniesie 136 000 PLN, czyli ponad limit dla którego przysługuje w/w ulga. W rocznym rozliczeniu podatnik nie będzie mógł uwzględnić wcześniej naliczonej ulgi.

WNIOSEK: Podatnik w 2022 r. otrzyma o 901 PLN więcej „na rękę” w porównaniu do roku 2021, natomiast w zeznaniu rocznym wykaże niedopłatę podatku w wysokości 567 PLN, która wynika z różnicy pomiędzy podatkiem należnym do zapłaty, a ulgą podatkową (PIT-2) przysługującą w roku 2022 oraz niesłusznie naliczonej w trakcie roku ulgi dla klasy średniej (-5 667 + 5 100 = - 567).

Podsumowanie

Mimo, iż podatnik otrzyma wyższe wynagrodzenie w 2022 roku w porównaniu do roku 2021, w rozliczeniu rocznym nie oznacza, iż wyjdzie on na przysłowiowe „zero”. W związku z wejściem w życie rozporządzenia z 7.01.2022 r. spora grupa podatników będzie miała dopłaty podatku.

Na tych kilku przykładach można zauważyć, iż w obecnym systemie naliczania wynagrodzenia, bardzo duża ilość założeń oraz zmiennych ma wpływ na jego wysokość. W zależności od złożonych oświadczeń, stosowania bądź też nie ulg, końcowa wartość na rozliczeniu rocznym będzie różna przy założeniu tej samej kwoty brutto.

W celu podjęcia najkorzystniejszej decyzji, każdy podatnik powinien dokonać indywidualnej analizy swojej sytuacji podatkowej (ewentualne podwyżki wynagrodzenia, możliwe do otrzymania premie w trakcie roku lub nawet utratę pracy i brak podjęcia nowej).

Przy całym zamieszaniu, Polski Ład raz jeszcze pokazał jak ważna jest praca księgowych oraz specjalistów kalkulujących nasze wynagrodzenia. Ich poprawne naliczenie wymaga dzisiaj nie tylko ogromnej wiedzy i doświadczenia w zakresie PIT i ZUS, ale również umiejętnego poruszania się wśród zawiłości przepisów. A wszystko po to, aby każdy pracownik, na koniec okresu rozliczeniowego, otrzymał dobrze skalkulowane wynagrodzenie za swoją ciężką pracę.