Kompleksowa ochrona żubra w Polsce

Dzień 19 stycznia 2021 roku niewątpliwie zapisze się w historii Lasów Janowskich i ochrony żubra w Polsce. Tego dnia do Nadleśnictwa Janów Lubelski przywieziono pierwsze dwa żubry, które utworzą kolejne stado tego gatunku w Polsce bytujące na wolności. Żubry pochodzą z populacji w Puszczy Boreckiej będącej pod opieką Nadleśnictwa Borki oraz z rezerwatu Żubrowisko w Nadleśnictwie Kobiór. Zwierzęta transportowane są w drewnianych skrzyniach zapewniających im bezpieczeństwo w czasie podróży. Warto dodać, że takie skrzynie są używane do transportu żubrów od początku restytucji tego gatunku. Po przyjeździe na  miejsce, zwierzęta wypuszczane są do specjalnej zagrody aklimatyzacyjnej, gdzie adaptują się do nowych warunków i obserwowane są przez opiekunów. Po kilku tygodniach żubry mogą zostać wypuszczone z zagrody na wolność.

Jako pierwsza z Borek przyjechała 8 letnia krowa i jej 7 miesięczne cielę - byk. W nocy z 19 na 20 stycznia wydarzyła się jednak rzecz niespodziewana. Krowa wraz z cielęciem wyłamała ogrodzenie i wyszła na wolność. Nie wiadomo czym spowodowana była ta ucieczka. Możliwe, że wypłoszyły ją wilki a może przyczyna była inna. Z pewnością jednak nie należy jej upatrywać w jakości ogrodzenia, bowiem zostało zbudowane według standardów dla gatunku, ale wiadomo także, że spłoszony żubr jest w stanie sforsować niemal każdą przeszkodę. Żubry są nie tylko masywne i silne, ale także potrafią być bardzo szybkie i są zdolne przeskoczyć nawet dwumetrowe ogrodzenie. Leśnicy są w stanie śledzić miejsce przebywania żubrów „uciekinierów”, ponieważ krowa wyposażona jest w obrożę telemetryczną z nadajnikiem GPS. Krowa i jej cielę przebywają w pobliżu zagrody, korzystają z wyłożonej dla nich karmy i zajmują niewielki areał. Po początkowych dłuższych spacerach, obecnie poruszają się w obszarze czterech oddziałów.

W kolejnych dniach przyjeżdżały następne transporty z żubrami z Nadleśnictwa Borki. Takie etapowe przywożenie zwierząt z Nadleśnictwa Borki, wynika z możliwości tamtejszej odłowni żubrów.  25 stycznia dojechały ostatnie żubry z Nadleśnictwa Kobiór  (2 młode samce). W zagrodzie adaptacyjnej przebywało razem 6 osobników,  9 letnia krowa z nadajnikiem GPS oraz jej cielę, 4 letnia krowa oraz 3 młode byki. Wszystkie żubry przyzwyczajały się do nowych, zimowych warunków w Lasach Janowskich. Po 5 tygodniach adaptacji stado opuściło zagrodę aklimatyzacyjną. Opiekunowie mogą śledzić żubry poprzez sygnał nadawany z obroży telemetrycznej. Niebawem dowiemy się także, czy krowa z cielęciem, która jako pierwsza wyszła z  zagrody dołączy do reszty stada.

Stado założycielskie w Lasach Janowskich liczące obecnie 8 żubrów ( w tym 4 samice) ma być początkiem subpopulacji liczącej około 40 osobników.

Relokacja żubrów na teren Nadleśnictwa Janów Lubelski i utworzenie tam stada wolnego to jedno z zadań zaplanowanych w ramach projektu „Kompleksowa ochrona żubra w Polsce”, realizowanego przez SGGW we współpracy z Białowieskim Parkiem Narodowym oraz 25 jednostkami Lasów Państwowych. Projekt swoim zasięgiem obejmuje 90% krajowej wolnej populacji tego gatunku w 8 województwach oraz kluczowych zagród hodowlanych. Większość zaplanowanych do realizacji zadań dotyczy czynnej ochrony gatunku. Najistotniejsze jest zadbanie o dobrostan populacji poprzez zarządzanie nią, bieżące monitorowanie liczebności i stanu zdrowotnego zwierząt, obsługę stad wolnych, w tym profilaktykę i obsługę lekarsko-weterynaryjną. Niebywale istotne dla ochrony gatunku jest także łagodzenie sytuacji konfliktowych związanych z obecnością żubrów, w ramach projektu realizowane poprzez np. dzierżawę łąk na obrzeżach BPN oraz edukację społeczeństwa w zakresie postępowania z napotkanymi osobnikami, jak również edukację rolników odnośnie sposobów zapobiegania szkodom. Na naszej uczelni projekt koordynuje prof. dr hab. Wanda Olech, z Instytutu Nauk o Zwierzętach, która wraz z zespołem od wielu lat realizuje badania naukowe i liczne projekty wspierające i finansujące czynną ochronę żubra w Polsce.

Fot. Ryszard Stasiewicz