Losy węgiersko-polskie w książkach prof. Istvána Kovácsa

 „Cud nad Wisłą i nad Bałtykiem”, „Lustro dzieciństwa” oraz „Honwedzi, emisariusze, legioniści” – to książki węgierskiego dyplomaty, historyka, poety oraz tłumacza literatury polskiej, prof. Istvána Kovácsa, które wyszły w tym roku. Pozycje te pokazują spojrzenie na związki historyczne i kulturalne obu państw pisarza, który jest nie tylko jest honorowym obywatelem Krakowa, ale także został wielokrotnie odznaczony wyróżnieniami za zasługi dla Polski.

István Kovács – wielki przyjaciel Polski

István Kovács jest wybitnym poetą, pisarzem, tłumaczem literatury polskiej oraz historykiem.

To także ogromny przyjaciel Polski, która odgrywa ważną rolę w jego życiu oraz twórczości. Ta fascynacja zaczęła się jeszcze w latach młodzieńczych, kiedy jednym z kierunków, jaki studiował na Uniwersytecie im. Loránda Eötvösa w Budapeszcie była polonistyka. W 1976 roku napisał pracę doktorską poświęconą twórczości Cypriana Kamila Norwida. Tłumaczył na język węgierski dzieła czołowych polskich pisarzy, m.in. Mariana Brandysa, Jarosława Iwaszkiewicza czy Edwarda Stachury.

Prof. István Kovács jako poeta zadebiutował na Węgrzech w 1969 roku w słynnej antologii Elérhetetlen föld (Nieosiągalna ziemia). Pierwszy tom jego wierszy Havon forgó ég (Niebo wirujące w śniegu) wydał w 1973 roku. Wśród jego dzieł przetłumaczonych na język polski znalazły się: Księżyc Twojej nieobecności (tom wierszy z 1991 r.), Polacy w węgierskiej Wiośnie Ludów 1848-1849 (monografia historyczna z 1999 r.), Józef Bem – bohater wiecznych nadziei (2002), Lustro dzieciństwa (2002), Okruchy przestrzeni (tom wierszy z 2003), Cud nad Wisłą i nad Bałtykiem (2006 2 wyd.) oraz Honwedzi, emisariusze, legioniści. Słownik biograficzny polskich uczestników Wiosny Ludów na Węgrzech 1848-1849 (2016).

Autor jest związany z krajem nad Wisłą nie tylko za sprawą swojej twórczości. Dwukrotnie pełnił funkcję Konsula Generalnego Republiki Węgierskiej w Krakowie (1994–1995, 1999–2003). Jako pierwszy Węgier został honorowym obywatelem tego miasta. Za zasługi dla Polski i Węgier został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1999) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP (2009). Wyróżniony jest również Odznaką Honorową Ministra Spraw Zagranicznych RP „Bene Merito”(2011), Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (1994), Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Węgier (2012) i Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej.

Dzieje Polski widziane okiem Węgra

Głównym tematem powieści „Cud nad Wisłą i nad Bałtykiem” są przełomowe wydarzenia XX-wiecznych dziejów Polski. Podtytuł tomu „Piłsudski – Katyń – Solidarność”, wskazuje na główne punkty narracji – postać marszałka Józefa Piłsudskiego, wydarzenia w Katyniu oraz Solidarność, jako symbol przemian politycznych i społecznych. Polscy czytelnicy, dzięki prof. Istvánovi Kovácsowi mogą spojrzeć z naddunajskiej perspektywy na historię swojego kraju. Książka ta wpisuje się w obchody Roku Kultury Węgierskiej 2016/2017 w Polsce.

Leksykon polskich uczestników węgierskich walk wolnościowych

„Honwedzi, emisariusze, legioniści. Słownik biograficzny polskich uczestników Wiosny Ludów na Węgrzech 1848-1849” to obszerne dzieło poświęcone wszystkim zidentyfikowanym polskim uczestnikom węgierskich walk wolnościowych w latach 1848-1849. Inspiracją, dzięki której owa książka powstała był album ze zdjęciami przekazanymi przez Felicjana Szybalskiego w 1891 r. Bibliotece Węgierskiego Muzeum Narodowego. Zawierał zebrane przez niego ponad 120 fotografii polskich uczestników węgierskiego powstania. To właśnie zdjęcia z albumu mecenasa sztuki Szybalskiego skłoniły Istvána Kovácsa do zbierania życiorysów polskich uczestników tamtych wydarzeń. Książka profesora Kovácsa zawiera 3 415  biogramów, które zostały uporządkowane w kolejności alfabetycznej. Pokazują one niezwykłą panoramę losów ludzkich związanych z konkretnym wydarzeniem historycznym. Dzieło to w języku polskim zostało wydane w 2016 roku, dzięki wydawnictwu Polska Akademia Umiejętności.

Zapis dzieciństwa Istvana Kovacsa

„Lustro dzieciństwa” (2002, wyd. Czytelnik, tłum. Anna Górecka; wznowienie 2016, Arcana), to swoisty zapis autobiograficzny przeżyć młodego autora. Forma spowiedzi z wczesnych lat życia Istvana Kovacsa pokazuje lęki dziecka, któremu przyszło żyć w czasach niepewnych, w świecie przesiąkniętym permanentną kontrolą, ale także wdzięczności wobec najbliższych mu osób, jaką chciał dziś wyrazić. „Musiałem napisać swą powieść. Przede wszystkim po to, by dać wyraz wdzięczności wobec matki oraz jednej i drugiej babci. Ale także dlatego, że chciałem złożyć hołd osobom, którym wiele w dzieciństwie zawdzięczałem… (…) Musiałem tę powieść napisać również w imię szacunku dla męczenników i bohaterów węgierskiego Października” – tak o książce „Lustro dzieciństwa”, nad którą pracował 25 lat, mówi prof. István Kovács. Na kanwie powieści w 2006 roku z okazji 50. rocznicy wybuchu Rewolucji Węgierskiej nakręcono film „Chłopcy z Budakeszi” w reż. Pála Erdőssa.

Informacje o innych dziełach węgierskich pisarzy oraz wydarzeniach organizowanych w ramach Roku Kultury Węgierskiej w Polsce można znaleźć na stronie: www.kulturawegierska.pl.