Potencjały kobiet i mężczyzn a innowacyjność

Czy w kulturze organizacyjnej jest ukryty klucz sprzyjający tworzeniu innowacji z szansą na rynkowy sukces? Czy duża ilość pieniędzy wpompowana w naukę, prace badawczo-rozwojowe, działalność organizacji wsparcia działalności innowacyjnej zaowocuje potokiem użytecznych rozwiązań nadających się do wykorzystania w gospodarce? Czy polityka naukowa, innowacyjna, fiskalna są w stanie pobudzać postawy przedsiębiorcze i innowacyjne? Czy krajowe i regionalne inteligentne specjalizacje przyczynią się do wzrostu poziomu innowacyjności? Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że w bardzo ograniczonym zakresie.

W polskiej rzeczywistości porażka biznesowa bądź fiasko badań naukowych stanowi najczęściej „piętno”, a nie powód do dumy ze zdobytego doświadczenia. A przecież  85% produktów innowacyjnych to rynkowe niewypały (Breakthrough Innovation Report 2015). Co właściwe stoi za sukcesami polskich studentów w najróżniejszych konkursach międzynarodowych (University Rover Challenge w USA, International Mathematics Competition for University Students, Google Online Marketing Challenge, itd.)? Czym są uwarunkowane sukcesy polskich uczonych pracujących za granicą, a czym tych pracujących na co dzień w kraju? Jedną z odpowiedzi na te pytania jest współpraca. Współpraca rozumiana jako współdziałanie ludzi o rozmaitych kwalifikacjach, kreatywności, interesach, ale również doświadczeniu i pełnionych rolach społeczno-kulturowych.

W odniesieniu do tej ostatniej kwestii należy zastanowić się, czy uprzedzenia i stereotypy związane z płcią mogą być przeszkodą na drodze budowy innowacyjnej gospodarki? Zespół badawczy Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu Warszawskiego oraz Østfold University College (Norwegia) zadał sobie takie właśnie ryzykowne pytanie. Połączenie roli społeczno-kulturowej kobiet i mężczyzn z procesem innowacji stało się główną płaszczyzną dociekań w zadaniu badawczym “Innovative Gender” as a New Source of Progress. Głównym założeniem realizowanego zadania jest to, że fenomen zróżnicowania płci nie jest wystarczająco wykorzystywany w kontekście rozwoju innowacji. Identyfikacja i analiza obszarów wspólnych oraz różnice między rolami, postawami, oczekiwaniami kobiet i mężczyzn w procesie rozwoju innowacji to główne cele projektu.

Jeżeli kreatywność (a w konsekwencji innowacyjność) kobiet i mężczyzn objawia się w odmienny sposób, i jeżeli model męski uznany jest za wzorzec dominujący, istnieje prawdopodobieństwo nieuwzględniania niektórych aspektów zachowań twórczych i innowacyjnych reprezentowanych przez kobiety w modelach ekonomicznych i politykach wspierających innowacyjność.

Badanie uwarunkowań i specyfiki innowacyjności kobiet i mężczyzn może przybliżyć nas do odkrycia nowych źródeł postępu, choćby tylko przez eliminowanie rzeczywistych barier. Prawdopodobne jest, iż polityka państwa skierowana na promocję innowacyjności uprzywilejowuje jedną z płci. Jeżeli promowana jest innowacyjność męskiego typu, którą jednocześnie traktuje się jako wzór, kobiecy typ zachowań innowacyjnych może nie zostać dostrzeżony i właściwie wsparty. Z tego względu innowacyjność może być trudniejsza dla kobiet niż dla mężczyzn. Wprowadzenie koncepcji Innovative Gender wskaże, jakie bodźce są potrzebne, aby wypromować równość płci w obszarze kreatywności i innowacyjności. 

Odpowiadając na te pytania zastosowano kilka podejść badawczych. W ujęciu makrospołecznym i makroekonomicznym, odpowiedzi poszukuje się analizując zbiory literatury patentowej z uwzględnieniem płci twórców nowych rozwiązań przemysłowych. W ujęciu mikroekonomicznym zastosowano pogłębione badanie ankietowe procesu innowacji w dobranej celowo próbie przedsiębiorstw innowacyjnych. 

W latach 1999-2013 obserwowany jest stały wzrost udziału kobiet-badaczy zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw w stosunku do wszystkich badaczy we wszystkich sektorach instytucjonalnych niemalże we wszystkich krajach UE. Podkreślenia wymaga wysoka dynamika wzrostu udziału kobiet w zespołach B+R sektora przedsiębiorstw podmiotów hiszpańskich (7,7%) oraz duńskich (3,3%).

Niezależnie od wzrastających nakładów na działalność B+R, dodatniej dynamiki zatrudnienia kobiet w sektorze przedsiębiorstw, prawidłowością jest wzrost liczby kobiet-wynalazców w sektorze przedsiębiorstw. Największą dynamiką wzrostu cechują się: Hiszpania (średnioroczny wzrost udziału kobiet w działalności wynalazczej zakończonej otrzymaniem monopolu patentowego to 4.8 %), Dania i Wielka Brytania (3,7%) , Włochy (3,6%) i Niemcy (3,5%).

W skład wiodących pod względem twórczości przemysłowej krajów postkomunistycznych, należących do UE wchodzą Węgry, Polska oraz Czechy. Wysoki wzrost nakładów na B+R i wysoki wzrost zatrudnienia korespondują ze wzrostem udziału kobiet-twórców własności przemysłowej sektora przedsiębiorstw w stosunku do pozostałych sektorów. Udział ten, w całym okresie badawczym, z roku na rok najszybciej wzrasta na Węgrzech (średnio o 4.5 % rocznie).

Projekt finansowany ze środków funduszy norweskich, w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza realizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.